Thom GUNN, On the Move / In beweging

Vandaag is musicus-dichter Joost Vanbrussel 80 geworden, mijn leraar Engels, Duits en Nederlands aan het Klein Seminarie te Roeselare. De man die mij de liefde voor die talen bijbracht. In het poësisjaar, 20 jaar na datum, nodigde hij mij uit volgend gedicht te vertalen. Ik voeg aan de toenmalige versie (1977) een nieuwe toe (2020), als blijk van mijn levenslange waardering... Het betreft een beschouwing van buitenaf over een subcultuur die wij vandaag vooral herinneren van Fonda's Easy Rider of Kerouacs On the Road. (Zie ook: het citaat.) Hoewel ik mijn 'tienervertaling' doorleefder en vitaler vind, heb ik de 'intellectualistische stijfheid' van het origineel in mijn '50+' vertaling hersteld. Gunn, decennia later gevraagd wat ie met het laatste vers en bij uitbreiding het gehele gedicht bedoelde, was er naar eigen zeggen zelf nog niet helemaal uit... Meer nog, hij sprak zich bepaald kritisch uit over de kwaliteit: 

"There are many things to dislike about 'On the Move'. To begin with, there's the constant use of the word “one”, which I find very stilted now. Now I would use the word “you” rather than “one”. Then again, it's such a period piece. I say that, not because it's based on a short book by Sartre, or because it's also based on The Wild One, but because of its tremendous formality, which I really dislike. I'm also not sure that the last line (“One is always nearer by not keeping still”) means anything."

Geen nood, dus, als je bij het lezen de 'weg', het 'spoor' of de 'richting' bijster bent! Zo lang je maar enigszins 'bewogen' bent. Voor een goeie educatieve analyse (door Quinten Hogge), volgende link:
'On the Move' - A Discussion of Thom Gunn's Poem

uit: The Sense of Movement (1957)

The blue jay scuffling in the bushes follows

Some hidden purpose, and the gust of birds

That spurts across the field, the wheeling swallows,

Has nested in the trees and undergrowth.

Seeking their instinct, or their poise, or both,

One moves with an uncertain violence

Under the dust thrown by a baffled sense

Or the dull thunder of approximate words.

On motorcycles, up the road, they come:

Small, black, as flies hanging in heat, the Boys,

Until the distance throws them forth, their hum

Bulges to thunder held by calf and thigh.

In goggles, donned impersonality,

In gleaming jackets trophied with the dust,

They strap in doubt – by hiding it, robust –

And almost hear a meaning in their noise.

Exact conclusion of their hardiness

Has no shape yet, but from known whereabouts

They ride, direction where the tyres press.

They scare a flight of birds across the field:

Much that is natural, to the will must yield.

Men manufacture both machine and soul,

And use what they imperfectly control

To dare a future from the taken routes.

It is a part solution, after all.

One is not necessarily discord

On earth; or damned because, half animal,

One lacks direct instinct, because one wakes

Afloat on movement that divides and breaks.

One joins the movement in a valueless world,

Choosing it, till, both hurler and the hurled,

One moves as well, always toward, toward.

A minute holds them, who have come to go:

The self-defined, astride the created will

They burst away; the towns they travel through

Are home for neither bird nor holiness,

For birds and saints complete their purposes.

At worst, one is in motion; and at best,

Reaching no absolute, in which to rest,

One is always nearer by not keeping still.

Versie 2020 (metrisch & in rijm)

De blauwe gaai die scharrelt in en onder struiken

Heeft een verholen doel, en laag boven het koren

Zeilt, giert en scheert de zwaluw, om dan toch te duiken

Naar zijn nest verscholen ergens in het onderhout.

Op instinct, of op balans of allebei, vertrouwt

Al wie of wat beweegt in hachelijke driestheid
Onder een stofwolk van zelfverbaasde stelligheid,

En het doffe donderen van wankele woorden.

Daar komen ze, de snelweg langs, schrijlings op hun tuig,

Zwart, klein, net een vliegenzwerm die in de hitte daast:

De bikers! En totdat de einder hen weer aanzuigt,

Smoren zij het hels gedonder tussen kuit en dij.

Met de stofbril op stelt elk van hen zijn pose bij,

En luistert toe – de leren jak met smeer vereremerkt,

Alle twijfels ingegespt en manlijk weggewerkt – 

Hoe in dat lawaai iets als de zin-der-dingen raast.

Van visie is er in hun hang naar onbehoren

Vooralsnog geen sprake, weg van hun vertrouwde buurt

Gaan zij de richting uit waarheen de banden sporen.

Zij doen daarbij de vogels in het veld opschrikken:

Want naar de wil heeft de natuur zich steeds te schikken.

Machine en ziel zijn allebei maaksels van de mens

Die, veeleer vertrouwend op wat hij het minste kent,

Vanuit de ingeslagen weg zijn toekomst bij-stuurt.

Hoe halfslachtig ook die optie moge zijn, is het

Met het aardse dan in strijd, is het per se een doem

Om, slechts half-dier, direct instinct te moeten missen?

Waakzaam op drift in scheidend-bevrijdend bewegen
Van normen in de kering, deelt men die beweging
– Een weldoordachte keuze –  en komt dan het moment

Dat de mens zowel de menner is als wordt gemend,

Ja, zelf beweging is, ergens steeds naar ergens toe.

Even pauze, even pose en weerom scheuren zij

Weg, wetend wat ze voorstaan  – gekomen om te gaan –,

Schrijlings op een zelfontworpen streven, straal voorbij
De steden, waar vogelras noch heiligheid gedijt

Daar de heilige en de vogel steeds zijn doel voleindt. 
Minstens is men onderweg en op zijn best bereikt
Men het absolute nimmer dat tot rust verleidt,
Men is altijd meer nabij door nooit nog stil te staan.

Versie 1977 (vrij vers)

De blauwe gaai zoekt trekkepotend een blind doel

In de struiken; over de velden fladd’ren vlagen vogels.

De zwaluw wiekt bossen in en kreupelhout:

Daar heeft zij een nest gebouwd. Zo volgen zij

Hun instinct, of zoeken de balans of zoeken z’ allebei.

Men loopt hoog op, onzeker, vurig, onder stof

Dat verbijsterend stuift en opgeworpen wordt

Door dof gedonder van benaderende woorden.

Daar komen z’ op zware motoren: de Kerels!

Glitterzwart, nijdig klein als wespen.

Zij snorren aan als aan de donder vastgegroeid

Tot hen de verte weerom aanzuigt.

Bol gebrild, onpersoonlijk opgezet,

Lederen jekkers met stof vereerd,

De twijfels ingegespt, rondborstig verborgen,

Verstaan slechts zij wat hun lawaai vertelt.

Zij kennen de reden van hun durf nog niet.

Toch rijden zij van het thuisfront weg

En volgen het spoor van hun banden.

Zij jagen de vlucht der vogels over de velden na:

Van de natuur moet veel voor de wil uit de weg.

Machine en ziel zijn mensgeschapen dingen,

De mens gedijt op wat hij onvolmaakt beheert

En tart de toekomst vanuit de ingeslagen weg.

Al bij al is de oplossing maar half.

Men is niet per se tweeslachtig hier op aarde,

Niet veroordeeld om – half dier slechts –

Direct instinct te moet missen,

Omdat men wakend drijft op delend, brekend bewegen.

Beweging vervoegt men welbewust in een lege wereld

Tot men altijd verder – als drijver of gedreven –

Ergensheen, ergens heenbeweegt.

Een minuutje wachten zij, want zij zijn gekomen

Om te gaan. Ze stormen weg, zelfbepaald,

Gezadeld op een zelfgefokte wil.

De steden die zij dwarsen, zijn voor vogels noch voor heiligen

Een thuis, want vogels en heiligen voltrekken hun doel.

Men is altijd in beweging, maar op zijn best is men

Zo men naar eeuwig reizen reikt

En nimmer tot het absolute neigt, waarin te rusten valt